Osmanlı’nın son dönemi, Türkiye Cumhuriyeti’ne giden süreç ve Cumhuriyet’in ilk yılları, yöneticiler kadar halk açısından da sancılı, zor ve acılı günlerdi.
Bu dönem aynı zamanda; gelişmeler konusunda halkın bilgilendirilmesi ve halk desteğinin sağlanması açısından, basının önemini daha fazla anlaşıldığı dönemdir.
Osmanlı’nın son döneminde gündeme gelmeye, ülkenin içinde bulunduğu sorunlar konusunda görüşlerini açıklamaya başlayan Mustafa Kemal, basının önemini ve gücünü çok iyi kavramış ve bir iletişimci gibi basın konusunu gündeminden hiç düşürmemiştir.
Basın ile ilgili görüşlerini; “Basın; başlı başına bir kuvvet, bir mektep, bir rehberdir” (1922) sözleriyle dile getiren Mustafa Kemal, basını bir güç olarak görüyor, toplumun aydınlatılması ve hatta yönlendirilmesi doğrultusunda önemli bir araç olduğunu biliyordu.Mustafa Kemal, program konumuzu oluşturan gazetelerin yanısıra, iletişim aracı olarak telgrafı da etkili bir biçimde kullanmış, daha geniş kitlelere ve hatta uluslararası kamuoyuna ulaşabilmek için bir ajans kurulması fikrini hızla hayata geçirerek Büyük Millet Meclisi’nden önce Anadolu Ajansı’nın kuruluşunu gerçekleştirmiştir.
Görüşlerini halka anlatmayı, sorunlardan çıkış yolu olarak gördüğü düşüncelerini halk ile paylaşmayı önemseyen Mustafa Kemal, 1918-1920 arasındaki mücadele yıllarında 3 önemli gazetenin çıkarılmasına öncülük etmiştir.
Bunlar; “Minber”, "İrade-i Milliye" ve "Hakimiyet-i Milliye" gazeteleridir.
Yaptıklarını ve yapacaklarını halka duyurarak kamuoyu oluşturmak isteyen Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı'nı başlattığı andan, hatta öncesinden itibaren basını önmli bir araç olarak görmüş ve basının gücünü en etkili şekilde kullanmıştır.İlk gazete: "Minber”
Atatürk'ün ilk gazete çıkarma girişimi İstanbul'da yayınlanan "Minber"dir. Minber, Mustafa Kemal'in isteği üzerine yayın hayatına girmiştir. Gazeteyi 1918 yılında en yakın arkadaşı Ali Fethi Okyar ile birlikte çıkarmıştır.
1 Kasım 1918'de yayın hayatına başlayan Minber gazetesi, günlük olarak yayınlanır ve 51 sayı çıkar.
Gazetenin başında Fethi Bey vardır, imtiyaz sahibi ve sorumlu müdürü ise Dr. Rasim Ferit'dir.
Minber, Fethi Beyin eski partisi İttihat ve Terakki’ye olan haksız saldırıları önlemek ve doğruları yazmak, Tevfik Paşa’nın parlamentoda güvenoyu almasını engelleyici yazılar yazmak, Fethi Bey tarafından yeni kurulan Osmanlı Hürriyetperver Avam Fırkası'nın sözcülüğünü yapmak için yayın hayatına girmiştir.İkinci gazete: "İrade-i Milliye"
Mustafa Kemal, ikinci gazetesini Sivas Kongresi'nden sonra çıkarmıştır.
4 Eylül 1919 günü başlayan ve 11 Eylül 1919'da sona eren Sivas Kongresi'nin ardından Mustafa Kemal, çevresindekilerden yeni çıkaracağı gazete için güvenilir bir yazı işleri müdürü bulmalarını ister. Aranan yazı işleri müdürü bulunur ve gazete çok kısa bir süre içinde çıkarılır.
Heyet-i Temsiliye adına Mustafa Kemal tarafından kurulmuş olan gazetenin imtiyazı Selahattin Ulusalerk'e aittir.
Gazetenin yazı işleri müdürü ise Mazhar Müfit Kansu'dur. Gazetenin adı ve başlık altı Mustafa Kemal tarafından tespit edilmiştir; "İrade-i Milliye" (Metalip ve Amali Milliye'nin Müdafiidir).
Başlangıçta haftada bir, sonraları haftada iki ve günlük olarak yayınlanan gazetede Sivas Kongresi zabıtlarını, Mustafa Kemal'in bildirilerini, konuşmalarını yayınlanmıştır.Bir amaç için çıkartılan gazetenin nüshaları, birçok şehrin çeşitli dairelerine resmi mühürlü zarflar içinde gönderilmiştir.
Üçüncü gazete: "Hakimiyet-i Milliye"
Mustafa Kemal Paşa, Heyet-i Temsiliye üyeleriyle birlikte Ankara'ya geldiğinde burada alınacak kararların millete duyurulması için bir gazeteye ihtiyaç duyduğunu söylemiştir ve burada verdiği ilk direktif de "bir gazete çıkaracağız" olmuştur.
Ankara'da doğru dürüst bir matbaa bulunmadığı için Konya'dan getirtilen baskı makinesi, meclis bahçesindeki bir binaya yerleştirilmiş ve iki hafta içinde gazete çıkartılmıştır.
Bu gazetenin adını da Mustafa Kemal vermiştir; "Hakimiyet-i Milliye".
İlk sayının gazete başlığının altında ise "mesleği, milletin iradesini hakim kılmaktır" diye yazmaktadır.
10 Ocak 1920 günü yayınlanmaya başlayan gazetenin ilk başyazısını Mustafa Kemal yazmıştır.
Gazete, Anadolu'da kurulan Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti'nin yayın organıdır. Gazetenin yazı işleri müdürü Nizamettin Nazif Tepedelenlioğu'dur.
Gazetenin daha sonraki yazı işleri müdürleri arasında Hüseyin Ragıp Baydur, Nafi Atıf Kansu ve Ziya Gevher Etili gibi isimler de vardır.
Başlangıçta haftada iki gün yayınlanan gazete, 18 Temmuz 1920'den sonra haftada üç gün, 6 Şubat 1921'den sonra da günlük olarak çıkarılmıştır.
Gazete 1934 yılına kadar Hakimiyet-i Milliye adıyla, o tarihten sonra da "Ulus" adıyla çıkmaya devam etmiştir.
Yukarıda değindiğimiz gibi; Mustafa Kemal, uluslararası kamuoyuna seslenebilmek, kurtuluş mücadelesi ile ilgili haberlerin dünyaya doğru bir biçimde duyurulmasını sağlamak amacıyla 6 Nisan 1922 tarihinde de Anadolu Ajansı’nı kurmuştur.
Son sözü, Mustafa Kemal'e bırakalım: '"Basın; başlı başına bir kuvvet, bir mektep, bir rehberdir" (1922)
İDRİS ADİL
Yorumlar
Yorum Gönder